ETF-recensie: Mijnbouwersindex volgt ETF

Het is bij mijn weten de eerste keer dat een ETF problemen ondervond omdat die te groot is geworden. Het betrof de Van Eck Junior Gold Miners ETF, een fonds dat belegt in kleine, startende, vooral Canadese mijnbouwbedrijven.

Begin 2016 bereikte de koers van de ETF een dieptepunt, maar in iets meer dan een half jaar nadien steeg de koers met bijna 200%. Dat lokt natuurlijk vraag uit van beleggers. Het beheerd vermogen steeg in 2016 naar meer dan vijf miljard dollar.

Dat is veel voor een fonds dat een niche-index volgt. In enkele gevallen dreigt de ETF meer dan 20% van de mijnbouwonderneming die onderdeel van de index uitmaken te bezitten. Dat verplicht volgens de Canadese wet de houder van die positie tot het uitbrengen van een bod op alle uitstaande aandelen.

Om dat te voorkomen heeft de ETF nu aandelen aangekocht van mijnbouwbedrijven die niet in de index zijn opgenomen. En er is positie in een andere ETF van Van Eck die de grotere mijnbouwbedrijven volgt.

De onderliggende index

De index waar alles om te doen is, is de MVIS Global Junior Gold Miners Index. Deze index bestaat uit 48 kleine mijnbouwbedrijven uit met name Canada (67%) en Australië (16%). De geselecteerde bedrijven moeten minstens 50% van hun opbrengsten halen uit goud- en zilvermijnbouw.

De totale marktkapitalisatie van de bedrijven is gelijk aan 31 miljard dollar, maar het bedrag aan vrij verhandelbare aandelen is met 20 miljard dollar veel lager. Het rendement sinds de start van de index op 31 augustus 2009 is bepaald geen successtory.

De index heeft per april 2017 ongeveer tweederde van zijn waarde verloren. Vanaf de hoogste stand eind 2010 ging zelfs bijna 90% van de index in rook op. Dat plaatst de 200% koersstijging in de eerste helft van 2016 in een relativerend perspectief.

Vanaf het hoogste herstelpunt in augustus 2016 is de index opnieuw met bijna 40% gedaald. Het verbaast niet dat de volatiliteit van de index zeer hoog is en met 45 duidt op een extreem risicovolle belegging.

Vanwege de problemen met deze ETF is de index per 17 juni 2017 aangepast. Er worden meer bedrijven in opgenomen. Zo kan de ETF de index weer volledig volgen.

De ETF

De ETF is fysiek van structuur, wat betekent dat de aandelen uit de index daadwerkelijk worden gekocht. Door de problemen bestaat nu ongeveer een kwart van de ETF uit aandelen die niet in de index zijn opgenomen.

Dat geldt voor de grootste vier posities van de ETF, een unicum voor een fonds dat een index wil volgen. De TER-kosten bedragen 0,52%. Over de laatste twee kalenderjaren bedroeg het verschil tussen fondsprestatie en indexprestatie, de werkelijke kosten, 0,84% per jaar.

De buiten de index opgenomen aandelen geven echter tot nu toe een positieve bijdrage aan het resultaat. Over de eerste vier maanden van 2017 presteerde het fonds 1,76% beter dan de index!

Wat vindt Tak?

De problemen met deze ETF laten zien dat de omvang van de ETF in relatie tot de index belangrijk is. Het is overigens niet alleen de omvang van de Van Eck ETF die de problemen veroorzaakt. Er zijn nog andere ETF-uitgevers met een fonds op deze index, waaronder die van Direxion met een short- en longversie en voor beide een hefboom van drie.

Op zo’n relatief kleine index zullen deze hefboomfondsen een significante invloed op de prijsvorming van de index hebben. Ik denk dat door de indexaanpassing de Van Eck-ETF zeker zal overleven, hoewel door de wijziging in samenstelling het karakter van de index verandert.

Belangrijk is dat toezichthouders deze problematiek herkennen. Het is verstandig dat er maxima gaan gelden voor de omvang van ETF’s in relatie tot de index.