Leve de eenvoudige index

Actief beleggen is uit, indexbeleggen is in. Dat kun je afleiden uit de vele nieuwe ETF's die naar de markt worden gebracht en de instroom van nieuw geld in de indexfondsen. Vorige week maakte BlackRock bekend dat er wereldwijd meer dan 200 miljard dollar aan nieuw geld in de passieve fondsen is gegaan.

Dat is al zestien miljard meer dan vorig jaar. Als er geen uitstroom in de komende maanden plaatsvindt, wordt 2015 opnieuw een recordjaar voor ETF's. Dat de indexindustrie op volle toeren draait is niet alleen zichtbaar aan de populariteit van de fondsen.

Er is ook een enorme productie aan nieuw geconstrueerde indices. De indexindustrie draait op volle toeren. Euronext wil daar een graantje van meepikken. Daarom lanceert het beursbedrijf Indexmotion. Met deze service wil Euronext op basis van klantenwensen indices op maat produceren.

Indexbeleggen gevaarlijk

Niet de goedkoopste, zo zegt het bedrijf, maar wel betrouwbaar en onder toezicht gemaakt. Het zal niet de achterliggende gedachte zijn van de indexproducenten, maar de constructie van maatwerkindices komt tegemoet aan de vrees van critici dat massaal beleggen in benchmarkindices gevaarlijk is voor het financiële systeem.

In tijden van crisis verkopen beleggers tegelijk dezelfde aandelen, die eerder en masse werden aangekocht. Dat kan een katalysator zijn voor een ongeremde koersval. Afgezien van de vraag of dit werkelijk een gevaar is, met de toenemende populariteit van veel alternatieve indices, neemt dit mogelijke gevaar af.

Terwijl indexbeleggen populairder dan ooit lijkt, komt het verder af te staan van de oorspronkelijke achterliggende gedachte. Die gedachte is dat actieve beleggingsfondsen per saldo niet in staat zijn om de benchmark te verslaan.

Niet beter dan de index

Dat kan veroorzaakt worden door een combinatie van factoren. Ten eerste is het voor de meeste fondsen niet mogelijk op basis van fundamentele research tot beter dan gemiddelde prestaties te komen. En voor zover dat wel gebeurt, zijn de hoge kosten daarvan kennelijk zodanig, dat een netto-outperformance alsnog in veel gevallen niet haalbaar is.

Het alternatief, beleggen in een benchmarkindex, ligt daarom voor de hand. De daarmee gepaard gaande lagere kosten, geeft het passieve fonds een grote voorsprong op zijn actieve tegenhanger. Maar het blijft natuurlijk sneu dat, waar sommige actieve fondsen nog wel eens (tijdelijk) een outperformance behalen, indexfondsen altijd slechter presteren dan de index zelf.

Een indexfonds mag dan in de meeste gevallen outperformen ten opzichte van zijn actieve concurrent, het underperformt altijd ten opzichte van zijn eigen index. Dat geeft een trigger aan (index)aanbieders met een veelheid aan indices te komen die zodanig zijn samengesteld dat ze wel een outperformance ten opzichte van de standaard benchmarks laten zien: de smart bèta-indices.

Slimme indices

De kosten van de ETF's die deze indices volgen, zijn doorgaans (veel) hoger. Die hogere kosten zouden meer dan gecompenseerd moeten worden door de betere prestatie van deze intelligente indices. Hoe kan het dat deze intelligente indices aan populariteit winnen?

Dat komt omdat deze indices bij introductie een belangrijk verleidelijk element in zich bergen. Bij lancering kunnen zij allemaal laten zien dat op basis van het verleden er een duidelijke outperformnce zou zijn geweest.

Smart indices worden samengesteld op basis van vaste regels en zijn dus gemakkelijk te (back)testen op basis van de toegepaste intelligente indexregels. Bij beleggers is er een grote behoefte aan harde feiten in plaats van zachte indicatoren over de kansen van een belegging.

Harde feiten

Die harde feiten lijken de smart indices, in de vorm van outperformance in het verleden, te kunnen bieden. Maar let op. De goede (relatieve) prestatie van deze indices ten opzichte van de benchmark is niet veel anders dan de outperformance van een goed presterend actief beleggingsfonds.

Het is zeer de vraag of de outperformance ook in de toekomst wordt behaald. Er lijkt mij weinig reden voor dat voor de meeste smart bèta indices wél te verwachten, terwijl dat volgens de theorie van het indexbeleggen voor het beter presterende actieve beleggingsfonds lang niet zo vanzelfsprekend is.

Voor welke keuze staat de indexbelegger?

1. Traditioneel indexbeleggen in de benchmarkindices
   Deze keuze sluit het meest aan bij de oorspronkelijke gedachte van indexbeleggen. De benchmarkindices vormen de markt, en de markt kan (op lange termijn) niet verslagen worden. Het grote voordeel is dat benchmarkindices zeer transparant zijn en het daarin tegen (extreem) lage kosten kan.
   
   
2. Beleggen in niet-benchmark (maatwerk)indices
   Met benchmark indices bestaan in het algemeen uit de grote en in het algemeen succesvolle ondernemingen met een brede spreiding over sectoren en soms ook regio's. Met het oog op een (nog) betere spreiding kan de indexbelegger kiezen voor indices met ondernemingen die niet in de benchmarkindices zijn vertegenwoordigd. Het gaat dan bijvoorbeeld om indices van kleine bedrijven of in sectorindices die maar beperkt in de benchmarkindices vertegenwoordigd zijn. Het innemen van positie in deze indices is niet in tegenspraak met de passieve beleggingsgedachte, maar is niet anders dan te komen tot een betere portefeuillespreiding. Daar is helemaal niets mis mee. Wel wordt een stukje van de voorsprong van indexbeleggen opgegeven, omdat de ETF's met dergelijke (maatwerk)indices als onderliggende waarden, doorgaans duurder zijn.
   
   
3. Beleggen in intelligente indices
   De belegger die deze indices omarmt, kiest voor een passieve manier van actief beleggen. In feite wordt de gedachte losgelaten dat actief in het algemeen niet tot een betere prestaties leiden.

Hoge kosten goedmaken

Naar mijn idee is de indexbelegger goed af als hij zijn strategie geheel invult met ETF's op indices zoals genoemd onder 1. en 2. Wat smart bèta betreft zou ik mij eerder laten overtuigen door de mogelijke aantrekkelijkheid van de onderliggende strategie, dan door de (theoretische) bovengemiddelde rendementen in een aantal voorgaande jaren.

In ieder geval moet de belegger zich altijd realiseren dat de smart bèta, net als de actieve beleggingsfondsen, hogere kosten moet goedmaken. Ook smart bèta beleggingen beginnen wat dat betreft met een achterstand ten opzichte van een belegging in de benchmarkindices.