"Bitcoin is geen geld maar een grondstof"

De waarde van één bitcoin ging dit weekend voor het eerst door de grens van 60.000 dollar en de scepsis tegenover de digitale munt begint af te brokkelen. Steeds meer beleggers en bedrijven omarmen bitcoin als alternatief voor geld. Weg met dollars en euro's, lang leven bitcoin.  

Het pro-bitcoin vuurtje wordt nog verder opgestookt door de opeenhoping van schulden in de wereld en centrale banken die schulden opkopen. Voor de Nederlandse vermogensbeheerder Farringdon Capital Management was dit aanleiding dieper in de materie te duiken en verschillende bullscenario’s voor bitcoin te toetsen aan de realiteit.

De slotconclusie: bitcoin is een speculatieve bubbel. Maar er is ook wel ruimte voor enige twijfel, want als de hele maatschappij ervan overtuigd raakt dat bitcoin een goede vorm van vermogensopbouw is, dan is het dat ook. Wat zijn die bullscenario's?

Bullscenario 1: Bitcoin is een superieur betalingsmiddel

Voor bitcoinadepten is het basisprincipe simpel. Als je iets wil kopen in een winkel kun je betalen met een paar euro's of dollars. Waarom zou dat niet kunnen met bitcoins? Het is toch puur een kwestie van acceptatie. Bram Cornelisse, Dennis van Wees en Wybe Blankvoort van Farringdon hebben daar toch een beetje moeite mee.

Ja, er bestaan bedrijven die bitcoins accepteren als betaling en dat zouden er meer kunnen worden. Maar dat zou volgens hen net zo goed kunnen gelden voor zeldzame postzegels, voetbalplaatjes of een brokje goud. Dat gebeurt alleen niet, omdat het niet efficiënt is. Farringdon: "Het feit dat je ergens mee kunt betalen, wil nog niet zeggen dat het geld is."

Bitcoinfans pareren dit met het argument dat bitcoin jong is en nog even tijd nodig heeft totdat het een wettig betaalmiddel wordt. In principe voldoet bitcoin namelijk  aan alle praktische voorwaarden van geld, zoals:

1. Het moet een gemakkelijk ruilmiddel zijn.
2. Het moet een veilige waarde vertegenwoordigen. 
3. Het moet een rekeneenheid zijn.

Geld is een vorm van schuld, bitcoin een grondstof

Het probleem dat ze bij Farringdon hebben met deze redenering, is dat er nog heel veel water door de Rijn moet stromen totdat er aan die drie voorwaarden wordt voldaan. Als ruilmiddel is bitcoin te duur, en een stabiele waarde vertegenwoordigt het niet.

Maar laten we er even vanuit gaan dat dit in de toekomst allemaal beter wordt, dan is er nog een ander fundamenteel probleem. Bitcoins zijn volgens Farringdon feitelijk een grondstof. Ze moeten gedolven worden en er is schaarste. Geld is in onze moderne wereld geen grondstof, maar een schuld.

Bij elke geldtransactie wordt iemands schuld verhandeld. Dat kan zijn van een bedrijf, een persoon of een land. Tegenover elke euro in iemands zak, staat een schuld van iemand anders. Het zou niet efficiënt zijn als die schuld zelf wordt geind. Daar hebben we centrale banken voor.

Bitcoin heeft deze functie niet. Mocht het helemaal misgaan met de digimunt, dan kan bij niemand een claim worden neergelegd. Het is wat dat betreft niet anders dan goud, postzegels, schilderijen of kauri-schelpen. 

Youp van 't Hek zingt

Voor de bitcoingemeenschap zijn de enorme schulden in de wereld juist reden om te geloven in een duurder wordende bitcoin. Hoe meer geld overheden uitgeven aan het bestrijden van corona, des te meer wrijven zij zich in de handen, want dat brengt het eind van het monetaire stelsel dichterbij.

Maar voor de maatschappij zou een monetaire ineenstorting natuurlijk een ramp zijn. Stel je voor dat bedrijven geen geld meer kunnen lenen om te investeren of dat starters geen hypotheek meer kunnen krijgen voor een huis. Youp van het Hek maakte aan het begin van zijn carrière het cynische liedje Lenen, lenen, betalen, betalen, maar vergat daarbij te zingen dat de kredietverlening een van de belangrijkste pijlers is onder onze economie.

Bullscenario 2: Wantrouw de overheid

Zoals gezegd, een heel belangrijk argument van de bitcoinfans is dat overheidsgeld onbetrouwbaar is. Vroeger was dat anders. Toen was er nog de garantie dat geld bij de bank kon worden ingeruild voor goud. Maar dat is allang niet meer zo. Probleem met de goudstandaard was dat de economie veel te groot werd in verhouding tot de hoeveelheid goud in omloop.

Toen de Verenigde Staten extra geld nodig had om de Vietnamoorlog te betalen, ging het voor de eerste keer mis en moest de dollar worden gedevalueerd tegenover goud. Later tijdens de oliecrisis gebeurde dat nog een keer, en werd het systeem afgeschaft in ruil voor flexibele wisselkoersen. Bij Farringdon zien ze een dergelijk systeem niet snel terugkeren waarbij bitcoin de rol van goud overneemt.

Bullscenario 3: Doldraaiende geldpers verzwakt geld

Het wantrouwen in overheidsgeld heeft door corona een nieuwe impuls gekregen. En misschien wel terecht. Kunnen centrale banken doorgaan met het op volle toeren laten draaien van de geldpers? 

Volgens de analisten van Farringdon doen centrale banken echter niks raars. De focus moet niet liggen op de schulden of op het feit dat centrale banken die schulden overnemen. De belangrijkste informatie komt van het inflatiefront en de hoeveelheid geld in omloop (M1, M2 en M3)

Gedurende de bestrijding van de kredietcrisis - toen centrale banken begonnen met het opkopen van schulden – liepen M1, M2 en M3 helemaal niet zo veel op. Na het uitbreken van de coronacrisis was dit wel het geval. Maar is dat een reden tot paniek? Volgens Farringdon niet. Zolang de inflatie onder controle blijft en de groei van M1, M2 en M3 zich na de crisis normaliseert, is er niks aan de hand.

Bullscenario 4: Bitcoin is een zinvolle belegging

Maar bitcoins zijn in ieder geval wel een betere belegging dan dollars of euro’s. Toch? De afgelopen jaren was dat zeker zo, zegt Farringdon. Maar dat wil nog niet zeggen dat dit op de lange termijn zo blijft. 

Bitcoinbeleggers beweren dat gewoon geld de laatste decennia door inflatie minder waard is geworden. Maar dat is volgens Farringdon niet het geval. Wie teruggaat tot diep in de vorige eeuw, zal zien zien dat de spaarrente het grootste deel van de tijd boven de inflatie lag. Met andere woorden, de koopkracht van geld nam juist toe.

Er waren wel periodes waarin dat niet het geval was. In de jaren zeventig bijvoorbeeld, tijdens de oliecrisis. Hetzelfde geldt voor de paar jaar na het knappen van de internetluchtbel in 2000. En het geldt voor de laatste tien jaar. Maar in de 20 jaar tussen 1980 en 2000 was de spaarrente weer veel hoger dan de inflatie. Welke kant het de komende tien jaar opgaat, weet niemand.

Bitcoin is een religie

Een ding is zeker: De eigenaar van bitcoin ontvangt geen rente, zoals goud ook geen rente geeft. De koers moet dus stijgen om de inflatie voor te blijven. Dat is een kwestie van vraag en aanbod.  

Dat is gelijk het meest overtuigende argument van bitcoinbeleggers. Hoe meer fans, hoe meer vraag, dus hoe hoger de koers. Trek de lijn door, dan moet de koers wel sky-high gaan, zo is de simpele redenering.

Het is zoals met religie. Eerst heb je één profeet met een kleine geloofsgemeenschap, dan wordt het de nationale godsdienst, en dan breidt zich dat uit over de hele wereld. Maar bitcoin kan natuurlijk ook een valse profeet zijn van wie zelfs de discipelen van het eerste uur zich afwenden. Dan verdwijnt bitcoin zomaar in het niets.

Bullscenario 5. Bitcoin is beter dan goud

Bitcoin en goud hebben veel gemeen. Het moet allebei gedolven worden en er is een beperkte hoeveelheid van voorradig. Grote voordeel van bitcoin is dat het virtueel is. Dat is toch beter voor het milieu? Er worden immers geen oerbewoners beroofd, kwik in de rivier gegooid, of kinderen uitgebuit. Helaas. Om bitcoins te delven én te verhandelen zijn gigantische datacenters nodig die energie vreten alsof het niks is. Bitcoin staat inmiddels bekend als een klimaatkiller van jewelste.

Wellicht valt dit technisch nog op te lossen. Voor een ander probleem geldt dat niet. Goud is namelijk meer dan alleen vermogen. Je kunt er ook dingen mee doen, zoals sieraden maken. Het is een industriële grondstof. Bitcoin bestaat uit niets anders dan nullen en enen.