De kunst van risico-analyse

Het inschatten van risico en onzekerheid is voor beleggers van groot belang. Foute inschattingen van risico’s kunnen enorme verliezen tot gevolg hebben. Geen wonder dat risicomodellen voor institutionele beleggers, fondsmanagers en centrale banken een cruciale rol spelen.

Een eenvoudig vakgebied is het niet. Risico’s komen in verschillend vormen en maten. Het ene risico is het andere niet. Ralph Sueppel, hoofd reseach en kwantitatieve analyses bij Macrosynergy Partners, zet een aantal graadmeters op een rij.

Twee verschillende dingen

Allereerst wijst hij erop dat risico en onzekerheid twee verschillende dingen zijn. Risico is de waarschijnlijkheid dat een belegger bepaalde rendementen (positief of negatief) tegemoet kan zien in de toekomst. 

Bij een start-up liggen de inschattingen over het rendement bijvoorbeeld ver uiteen. Het kan feitelijk van alles zijn. Terwijl bij een bedrijf dat al 100 jaar bestaat het maken van een risico-inschatting eenvoudiger is.

Onzekerheid is een breder begrip dat kijkt naar de parameters die de waarschijnlijkheid bepalen. Denk bijvoorbeeld aan politieke spanningen, opwarming van de aarde, monetair beleid, de wereldeconomie, inflatie, et cetera. 

De VIX

Een van de bekendste maatstaven voor risico is de Amerikaanse VIX volatiliteits-index. Deze geeft aan de hand van optieprijzen weer hoe groot de angst is bij beleggers voor grote koersuitslagen. Hoe hoger de VIX, des te groter de angst. 

Volgens Sueppel is de VIX eigenlijk een contra-indicator. Uit historisch onderzoek blijkt namelijk dat in tijden met een lage VIX de risico’s ophopen. Hoe langer de VIX laag staat, des te groter is de kans op bubbels en het barsten daarvan.

Oorzaak van onzekerheid

Risico’s komen zoals gezegd in vele hoedanigheden. Enkel van de belangrijkste zijn volgens Sueppel: 

1. Ten eerste het monetaire beleid. Hoe groot het belang van centrale banken is voor het vertrouwen is de laatste jaren meermaals gebleken. Denk bijvoorbeeld aan de whatever-it-takes-speech van Mario Draghi. Een manier om het vertrouwen in centrale banken te meten, is aan de hand van toekomstige verwachtingen over de belangrijkste rentetarieven. Is de curve vlak, dan is de risicoperceptie laag. Een steile curve wijst op onzekerheid. Ook wordt er vaak gekeken naar de zogeheten monetary policy uncertainty indices (MPU's) die voor meerdere landen bestaan.
   
   
2. Een andere goede maatstaf van risico zijn zogeheten renteswaps die bijvoorbeeld gebruikt worden door bedrijven die zich willen afdekken tegen het renterisico. Hoe hoger de prijzen des te groter het vermeende risico. Datzelfde geldt voor valutaderivaten.
   
   
3. De prijzen van grondstoffenderivaten zeggen iets over de verwachtingen voor wereldwijde economische groei.
   
   
4. De EPU-index biedt inzicht in de onzekerheid over economisch beleid. Deze index kijkt onder andere naar hoe ver groeiverwachtingen uiteenlopen, de verwachtingen over belastingwetgeving en het nieuws in de media. Deze index liep in de VS bijvoorbeeld sterk op nadat Donald Trump tot president werd verkozen in 2016. Maar toen eenmaal duidelijk was hoe zijn beleid eruit zag, viel de index snel weer terug. Pas sinds begin dit jaar - met corona, het handelsconflict met China en de aanstaande presidentsverkiezingen - is daar een eind aan gekomen.
   
   
5. Andere vormen van onzekerheid betreffen de handelsrelaties, de wereldeconomie, geopolitieke ontwikkelingen en inflatie. Voor al die onzekerheden bestaan indices waar door professionele beleggers naar gekeken wordt om risico's in te schatten.