AFM heeft het er maar druk mee

Vanochtend ging de AFM met de billen bloot. De toezichthouder vertelde tijdens een speciale persbijeenkomst wat het in 2017 allemaal heeft bereikt en nog wil bereiken. Dat staat ook in het jaarverslag, dat kort na de bijeenkomst live ging.

AFM-voorzitter Merel van Vroonhoven, die onlangs werd benoemd voor een nieuwe periode, spreekt over een spannend jaar. "Want we zagen bijvoorbeeld de opkomst van crypto's die iedereen nu zo bezighoudt. Daarnaast betekent de voortschrijdende internationalisering van de financiële markt ook dat het toezicht steeds meer internationaal geregeld moet zijn. Hierin wil AFM een voortrekkersrol spelen."

Eén succes is al binnen: het Europese verbod op binaire opties en restricties voor CFD's. Volgens Van Vroonhoven heeft met name de AFM zich hier sterk voor gemaakt. Columnist Marcel Tak toonde zich overigens niet al te enthousiast over het verbod.

Merel van Vroonhoven

Tot de hoogtepunten van 2017 rekent Van Vroonhoven verder de voortgang in de afhandeling van een aantal problemen met een lange geschiedenis, zoals de activering van 1,6 miljoen mensen met een woekerpolis, het Uniform Herstelkader Rentederivaten, waarbij 400 miljoen als voorschot is uitgekeerd door banken - "Het gaat nog altijd te langzaam" - en het in kaart brengen van kwetsbare huizenbezitters met een aflossingsvrije hypotheek.

Nieuw toezicht

De AFM zegt verder met de tijd mee te gaan. Het toezicht vernieuwt. Dat doet de AFM op twee manieren. Er wordt meer gebruik gemaakt van gedragswetenschappelijke kennis. De AFM werkt hierin samen met de Universiteit van Utrecht. Van Vroonhoven: "Bij financiële dienstverleners met een open foutencultuur is in de regel meer aandacht voor integriteit."

Daarnaast werkt de AFM toe naar meer datagedreven toezicht. Door de implementatie van MiFID II krijgt de AFM een enorme hoeveelheid data tot zijn beschikking, die nuttig kan worden aangewend.

"Met een speciaal Market Monitoring Systeem hopen wij vooruitziend toezicht te kunnen bieden," vertelt Van Vroonhoven. Zo wil de AFM bijvoorbeeld graag weten welke van de 7000 Nederlandse financiële adviseurs en bemiddelaars risicovol opereren. "Collega-toezichthouders in het VK en VS lopen in data-analyse voorop. Wij hebben ons bij hen aangesloten."

"Met een speciaal Market Monitoring Systeem hopen wij vooruitziend toezicht te kunnen bieden"

Dat monitoren van data houdt nu nog op bij de grens. Het internationaal uitwisselen van gegevens is nog niet mogelijk, zeker als het om persoonsgegevens gaat. De afwezigheid van wetgeving houdt dat tegen. Volgens Van Vroonhoven moet die wetgeving er snel komen.

Cryptohype

Maar 2017 was misschien nog wel vooral het jaar van de crypto's en ICO's. Hierin kwamen volgen Van Vroonhoven drie trends samen: lage rente, digitalisering en internationalisering. In 2017 steeg de cryptomarkt van 20 miljard euro naar 800 miljard euro om vervolgens weer in te zakken. De AFM greep de hype vooral aan om te waarschuwen voor de risico's. "Daarom hebben wij ons al snel actief in het publiek debat gemengd."

Volgens de AFM zijn de risico's vooral zo groot, omdat we het hier hebben over de grootste ongereguleerde markt ter wereld, waarbij volgens de AFM bonafide ICO's worden overschaduwd door malafide.

"Zo'n 80% van de vorig jaar gelanceerde ICO's is mislukt, of er was sprake van oplichting. Juist de anonimiteit van de blockchain maakt fraude mogelijk."

Nuchtere Nederlanders

Onlangs heeft de AFM een onderzoek naar de Nederlandse handel in crypto's gehouden, waarvan de resultaten binnenkort bekend worden gemaakt. Bestuurslid Gerben Everts verklapt dat  Nederlanders uiterst beheerst in de wereld van crypto's zijn gestapt, met relatief kleine bedragen en in slechts 2% van de gevallen met geleend geld. 

"De AFM schat dat niet meer dan 1% van de cryptospeculanten in de problemen is gekomen." Van Vroonhoven: "De waarschuwingen van de AFM hebben dus wel degelijk effect gehad." Uiteraard zou de AFM graag zien dat ook de markt van crypto's onder toezicht valt, maar dat is niet zo eenvoudig. Drie grote obstakels staan volgens Van Vroonhoven spoedig toezicht op de cryptohandel in de weg. 

1. Het moet internationaal, want we hebben hier te maken met een globale markt.
2. Het gevaar van regulering is dat crypto's daarmee worden gelegitimeerd, en daar is deze markt volgens Van Vroonhoven nog te onvolwassen voor.
3. En dat is echt fundamenteel: wat zijn crypto's? Dat weet de AFM zelf eigenlijk ook niet. Van Vroonhoven: "Als je iets reguleert moet je begrijpen wat het reguleert. ESMA (de Europese toezichthouder) heeft daarom een speciale task force gevormd die zich buigt over de vraag wat crypto's precies zijn."

"Wat zijn crypto's? Dat weet de AFM zelf eigenlijk ook niet"

Kom naar ons

Terwijl het nog altijd onduidelijk is waar de Brexit precies toe leidt, had de AFM het er vorig jaar maar druk mee. Volgens Everts lopen er veel internationale financiële partijen met plannen rond om zich in Nederland te vestigen en zich dus onder toezicht van AFM te stellen.

"Niet de grote zakenbanken, want die operereren liever in een groter land en dichter bij de ECB. Maar Nederland is met name aantrekkelijk voor partijen in de innovatieve sfeer, zoals platformen en beurzen, handelaren voor eigen rekening en assetmanagers vanwege de grote pensioenfondsen, die wij hier hebben. Wij hebben vorig jaar veel intensieve gesprekken gevoerd."

Gerben Everts

Van Vroonhoven betreurt dat het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat. "Het is een groot gemis. Wij werken ook goed samen met onze Britse collega's."

Hogere kosten

Druk was de AFM ook met MiFID II, dat begin dit jaar werd ingevoerd. De implementatie lijkt vlotjes te zijn verlopen. Everts: "Het was ook niet allemaal nieuwe wetgeving. Nederland liep al voorop, met onder meer comissieverbod. MiFID is een antwoord op de financiële crisis en men wilde het hele pakket internationaal doen. Daarom heeft invoering tot vertraging geleid."

De AFM is naar eigen zeggen al vroeg begonnen met voorlichting. Vraag is nog even hoe de AFM de enorme hoeveelheden data gaat verteren. Het blijkt niet gemakelijk om die in te zetten voor toezicht. "We zijn met MiFID nog niet klaar," vertelt Everts.

Ten slotte blijkt 2017 voor de AFM een duur jaar te zijn geweest. Het begeleidend persbericht rept over stappen die zijn gezet in het vergroten van de effectiviteit, efficiency en de wendbaarheid van de organisatie en haar medewerkers. "De besturing is versterkt en de bedrijfsvoering verbeterd, onder meer op het gebied van informatietechnologie, HR en inkooporganisatie. Ook is een aantal weerbarstige dossiers uit het verleden opgepakt, waaronder de overstap naar een nieuw pensioenfonds."

Mede hierdoor laat de AFM in 2017 een overschrijding zien van 0,8% op haar reguliere bedrijfsvoering op een totale begroting van 98,4 miljoen euro, te weten 780 duizend euro. Overheidsuitgaven zijn wel eens ernstiger ontspoord.