Financiële repressie als hulpmiddel

Negatieve reële rente waart rond op de westerse financiële markten. Deze ontwikkeling, samen met financiële repressie, maken dat het economisch vooruitzicht somber klinkt. Het zal nog even duren eer de (westerse) wereld de trend omhoog weer kan oppakken. Dat de reële rente momenteel zo laag of zelfs negatief is komt niet als een verrassing.

We hebben in het verleden vaak gezien dat een periode van extreme ontwrichting, zoals oorlog of economische depressie, wordt gevolgd door een langere periodes van zeer lage rentes. Rond de Eerste en Tweede Wereldoorlogen was er een langere tijd sprake van een negatieve reële rente. Hetzelfde gebeurde in de jaren zeventig toen er sprake was van een lage economische groei, weinig vertrouwen in de monetaire politiek en een aantal schokken wat betreft inflatie.
Dit scenario zien we ook nu weer.

De financiële crisis die met name de westerse landen al jaren in haar greep houdt heeft tot monetaire ingrepen geleid die tot voor kort ondenkbaar waren. De monetaire maatregelen van centrale banken beïnvloeden de rentestanden en zullen dat voorlopig ook blijven doen. In een studie analyseerde professor Jagjit Chadha, hoogleraar economie aan de Univesiteit van Kent, onlangs dat er twee regimes zijn voor de reële rente.

Een regime waarin deze positief is en die we zien in ‘normale’  tijden waarin de rente meebeweegt met de economische cyclus. Professor Chadha, die zijn studie deed voor de DWS denktank DWS Global Financial Institute (DGFI), stelde dat het andere regime voorziet in negatieve reële rente. Deze zien we in een periode van economische dislocatie. Dit werd in het verleden weer rechtgezet als de economische groei weer aantrok en banken weer meer kapitaal nodig hebben om uit te zetten.

Economische groei, aub
Het is niet te verwachten dat de trend in landen als Nederland en Duitsland snel zal veranderen. Ook hier doet de term financiële repressie momenteel de ronde. De hiermee gepaard gaande lage economische groei (of zelfs krimp), de lage (of zelfs negatieve) reële rente en een gematigd stijgende inflatie lijken vooralsnog een carrousel te vormen waar moeilijk uit te komen is.

Om hieruit te komen is een terugkeer van de economische groei nodig en dit lijkt pas op de middellange termijn echt structureel te kunnen gebeuren. Kijk alleen al naar de meest recente groeicijfers in Nederland. Groei is hier geen goed woord: de economie kromp fors  in het derde kwartaal met 1,1% vergeleken met het kwartaal ervoor. Daarbij zijn het consumentenvertrouwen en de bestedingen diep weggezakt.

De burger vreest voor het inkomen, wat gezien de huidige overheidsbezuinigingen niet onterecht lijkt. De burger kiest voor sparen in tijden van onzekerheid en een lage rente wordt vaak gezien als een voorbode voor onzekere tijden en stagnerende inkomens.  Er zit overigens wel een voordeeltje aan de negatieve reële rente, zoals ook professor Chadha al aangaf in zijn analyse.  Zo kan deze tijdelijk helpen om overheidsschulden omlaag te brengen via goedkopere herfinanciering. Een hulpmiddel dus om de overheidsfinanciën op orde te brengen.

• deze column werd eerder gepubliceerd in de decemberuitgave van IEXProfs magazine