Geopolitiek schaken met zeldzame aardmetalen

Lanthanum. Cerium. Praseodymium. Neodymium. Promethium. Samarium. Europium. Gadolinium. Terbium. Dysprosium. Holmium. Erbium. Thulium. Ytterbium. Lutetium. Yttrium. Scandium.

De meesten zullen er, net als ik, nooit van gehoord hebben, terwijl een ieder van ons deze metalen en mineralen elke dag gebruikt. Sterker, het dagelijkse leven zonder deze 17 elementen zou inmiddels onvoorstelbaar zijn. De 17 chemische elementen van hierboven zijn alle zeldzame aardmetalen. De kans is groot dat er nu een belletje afgaat. Van zeldzame aardmetalen hebben we allemaal wel eens gehoord.

Niet zo heel lang geleden gaf niemand, op een enkele die hard scheikundige na, erom, simpelweg omdat ze relatief weinig gebruikt werden. Inmiddels is dat totaal veranderd. Zeldzame metalen spelen al enige tijd de rol die olie decennialang heeft gespeeld: de wereld(economie) kan er niet zonder. GPS-systemen, computers, mobieltje, er zijn weinig apparaten zonder één of meer van die zeldzame metalen.

Dominante speler China

China is dé leverancier op dat terrein. Van de 54 mineralen die de VS als cruciaal voor de eigen nationale veiligheid hebben bestempeld, is China op de een of andere manier in de productieketen betrokken. Zo is het land goed voor bijna de gehele mondiale productie van gallium. De Amerikaanse defensie-industrie, zeker de meest geavanceerde wapens en technologie, kunnen er niet zonder.

Gisteren kondigde China een verbod aan op de export van technologie om zeldzame metalen te verwerken en bewerken. Daarmee slaat Beijing terug naar vooral Washington. De Amerikaanse regering heeft in de afgelopen jaren talloze protectionistische maatregelen getroffen tegen China, zoals het verbod op de verkoop van de meest geavanceerde computerchips aan het land.

Gijzeling Westen

U raadt het al, ook daarin zitten zeldzame metalen verwerkt. Deze maatregel van Beijing laat duidelijk zien dat het geopolitieke schaakspel verhardt en dat China niet terugdeinst dit soort verregaande maatregelen te nemen. Nu nog gaat het om een verbod op de export van de technologie die nodig is zeldzame metalen te bewerken en te verwerken, maar er is geen enkele garantie dat er in de toekomst geen verbod op de export van de zeldzame metalen zélf zal komen!

Zo een exportverbod zou het Westen behoorlijk raken. Defensie, industrie en de energietransitie (geen windturbine, zonnepaneel of batterij voor elektrische auto’s is te maken zonder zeldzame metalen) staan of vallen met zeldzame metalen.

Hoezo zeldzaam?

Gelukkig kan China het Westen niet voor eeuwig gijzelen door zeldzame metalen in eigen land te houden. Ondanks hun naam zijn zeldzame metalen namelijk eigenlijk alles behalve zeldzaam. Thulium en lutetium behoren tot de meest zeldzame in die familie, qua hoeveelheid, maar komen nog steeds vele malen vaker voor dan goud in de aardekorst. Bovendien komen zeldzame metalen zeker niet alleen in China voor. Twee derde van de bekende voorraden zijn elders te vinden, vaak ook in het Westen zelf.

Dat we ze toch zeldzaam noemen, komt doordat ze lastig te delven zijn. Enerzijds omdat ze slechts zelden in commercieel interessante hoeveelheden te vinden zijn en anderzijds omdat het delven ervan rampzalig is voor het milieu. Het levert welhaast permanente milieuschade op. Geen aandacht schenken aan die schade is een belangrijke reden waarom China zo’n dominante positie heeft verworven.

Dat betekent dat het Westen op korte termijn zeer afhankelijk is van China. Maar China kan ook niet te ver doorgaan met het opleggen van restricties, want dan zal het Westen wel manieren vinden om die metalen elders uit de grond te halen. Dat kan een tijdlang duren, maar wanneer dat vervolgens lukt, dan zal China een zeer belangrijk stuk in het geopolitieke schaakspel hebben verloren.

Inflatieverhogend effect

Hoe het ook verder gaat, de prijzen van deze metalen zullen de komende jaren eerder stijgen dan dalen. Aangezien zeldzame metalen in vrijwel alle apparaten zitten, zal uit die hoek waarschijnlijk aanhoudende opwaartse druk op inflatie komen. Dat komt er, naast andere inflatie-opdrijvende factoren zoals vergrijzing, nog eens bij.

Dus, ook als de inflatie in 2024 verder zakt, zou ik er als centrale bankier voor waken om de oorlog tegen inflatie als gewonnen te beschouwen.