Hopen op een zachte landing mag best

Centrale bankiers kun je vergelijken met piloten. Net als dat piloten van tijd tot tijd hun kist veilig op de grond moeten zien te krijgen onder lastige omstandigheden, denk aan een defecte motor of hevige wind, moeten centrale bankiers van tijd tot tijd een zachte veilige landing zien te bewerkstelligen.

Een zachte landing in termen van rentebeleid, is de uiterst smalle strook van veilige grond met aan weerzijden ravijnen. De eerste ravijn is die van een zogeheten harde landing. Daarvan is sprake als een centrale bank de rente te veel en/of te snel verhoogt. De economie kan dat niet aan, de groei zakt rap, vaak met het ontstaan van een recessie. Een harde landing dus.

Verhoogt een centrale bank de rente echter te langzaam en/of te weinig, dan dreigt de inflatie uit de hand te lopen, wat ervoor zorgt dat de centrale bank in een later stadium stevig op de rem moet trappen, waardoor alsnog een harde landing ontstaat.

De moeilijkste landing

Van een zachte landing spreken we als een centrale bank de rente net voldoende veel en voldoende snel weet op te krikken om de inflatie terug in het hok te krijgen zónder dat de economische groei daardoor te veel vertraagt. U begrijpt: een zachte landing voor elkaar krijgen, is niet eenvoudig.

In de VS is de centrale bank inmiddels bezig aan de dertiende serie van renteverhogingen sinds het einde van de tweede wereldoorlog. In slechts vier gevallen wist de Fed zacht te landen, acht keer ging het goed fout. Het leuke aan ervaringen uit het verleden is dat je er wel iets van kan leren, zodat de kans op een zachte landing hoger wordt.

Rente verhogen is een must

Om die reden heeft de Bank voor Internationale Betalingen (BIS) onlangs 70 periodes van renteverhogingen in 19 ontwikkelde economieën onder de loep genomen. De bank distilleerde enkele lessen die relevant zijn voor het heden.

De BIS stelt allereerst vast dat de centrale banken, zoals de ECB, in actie moeten komen tegen de torenhoge inflatie, wat de achterliggende redenen voor die prijsstijgingen ook mogen zijn. Dus de hele discussie of de huidige hoge inflatie tijdelijk is of niet, is niet relevant.

"De hele discussie of de huidige hoge inflatie tijdelijk is of niet, is niet relevant"

Niet in actie komen, brengt immers het risico met zich mee dat het tijdperk van lage inflatie muteert in een tijdperk van hoge inflatie. Dan zijn we echt ver van huis, omdat aanhoudend hoge inflatie nogal wat nare economische en niet-economische gevolgen kent (voor de liefhebber verwijs ik naar mijn studie daarover, Keerpunt 1971).

Vroeg is beter dan laat

Maar hoe kun je de rente dusdanig verhogen dat de kans - op basis van historische inzichten - op een zachte landing het laagst is? Nou, zegt de BIS, het verleden leert ons dat renteverhogingen uitsmeren over een lange tijd de kans op een harde landing verhoogt. Het duurt allemaal te lang, waardoor een centrale bank te laat is.

Veel verstandiger is om de benodigde renteverhogingen zoveel mogelijk naar voren te halen. Het voorkomen van te hoge inflatie is immers goedkoper dan het genezen ervan.

Als we anno 2022 kijken naar de Fed en de ECB, dan is het eenvoudig vast te stellen dat vooral de ECB behoorlijk treuzelt met het verhogen van de rente. Nu de bank er eindelijk mee is begonnen, wil het de geplande renteverhogingen ook nog eens over een lange periode uitsmeren. Voor de Fed geldt hetzelfde, zij het in een aanmerkelijk mindere mate dan voor de ECB. De kans op een zachte landing is, zo bezien, niet al te groot.

"Het is eenvoudig vast te stellen dat vooral de ECB behoorlijk treuzelt met het verhogen van de rente"

Het goede nieuws

Het goede nieuws is echter dat de historie ons leert dat als een centrale bank aan een serie renteverhogingen begint vanuit een situatie waarin de economische groei hoog en werkloosheid laag is – zoals dit jaar – dan volgde er in het verleden vrijwel altijd een zachte landing.

Desondanks zou ik niet al te veel hoop koesteren dat de Fed en de ECB een zachte landing zullen weten uit te voeren. Ofwel: houd rekening met aanhoudend hoge inflatie de komende jaren.

Renteverlagingen in 2023

Er is overigens nog iets wat opvalt als we naar renteverhogingen door de Fed kijken en de zachte landingen die volgden, namelijk dat de bank de officiële rente weer snel moest gaan verlagen. Daarbij brachten de verlagingen de rente terug naar dicht bij het beginniveau van vóór de serie van verhogingen of zelfs eronder.

Concluderend voor beleggers: een harde of zachte landing, als historie enigszins maatgevend is, zal 2023 in het teken staan van renteverlagingen, mogelijk zelfs forse, aan beide kanten van de oceaan.