Sanering bankensector is een must

De laatste eurotop van 8 en 9 december was de zoveelste eurotop waar het vooral draaide om de staatschulden en het overleven van de eurozone. Mijn vrees is dat de problemen bij de Europese banken vergeten worden. Die vrees is ook door de nieuwe stresstest en verruimde financiering door de ECB niet weggenomen.

Natuurlijk is het goed als de Europese leiders erin slagen om iets te doen aan de schuldencrisis. Ook de banken zijn daarbij gebaat, want dat zou rust creëren voor Europese staatsobligaties. En daarvan hebben banken er enorm veel in bezit. Stabiele staatsobligaties alleen vormen echter geen definitieve oplossing voor de bankensector. Daar is veel meer voor nodig.

Banken moeten helemaal niet beleggen
De Europese discussie kenmerkt zich de laatste tijd door de verschillende inzichten van Duitsland en Frankrijk. Waar Angela Merkel blijft hameren op begrotingsdiscipline en bezuinigingen, dringt Nicolas Sarkozy vooral aan op monetaire verruiming om de staatsschulden terug te dringen. Toch lijken beide leiders te beseffen dat samenwerking cruciaal is, want het voortbestaan van de euro staat op het spel.

Sommige landen komen inmiddels zelf met oplossingen. Zo heeft België met groot succes een beroep gedaan op de bevolking om staatsobligaties te kopen. Precies zoals beleggen is bedoeld en weer zou moeten worden. Want wat is nu eigenlijk één van de grote problemen? Dat bestaat er uit dat veel banken op een zeker moment zijn gaan beleggen. Aangemoedigd door zeer coulante risicowegingen stapten ze massaal in Europese staatsobligaties. Daarvan is de risicoloosheid inmiddels bruut ontkracht.

Die stukken staan echter nog steeds tegen boekwaarde op de balans. Zou de marktwaarde als uitgangspunt worden genomen, dan zouden veel banken over te weinig kapitaal beschikken. En kijk, daarmee raken we de kern van de zaak. Banken moeten weer gaan doen waar ze voor bedoeld zijn: het bewaren van geld en het verstrekken van krediet. Beleggen moeten ze overlaten aan beleggers. Je laat je brood toch ook niet bakken door de slager?

Banken vrezen het ergste
De wankele positie van banken doet het ergste vrezen voor 2012, als veel banken hun schulden moeten gaan herfinancieren. Want wie durft er volgend jaar wel in bankobligaties te stappen? De banken zelf lijken ook al te vrezen voor mislukkende emissies. Ze beginnen al te stunten met spaartarieven in de hoop kapitaal aan te trekken. Om te herkapitaliseren zouden ze ook hun beleggingen kunnen verkopen, maar niet tegen de huidige marktwaarde.

De bankensector is gewoonweg veel te groot geworden. Er rest nog maar één echte oplossing: een gecontroleerde afbouw van bankbalansen. Maar dan moeten er natuurlijk wel voldoende echte beleggers klaarstaan.

Grafiek: aankomende herfinanciering banken belooft niet veel goeds

Voorlopig geen ‘bazooka’ door de ECB
De saneringsoplossing waar ik op doel is nog niet vaak vertoond. In gevallen uit het verleden ging het vaak om slechte leningen, die na afsplitsing werden ondergebracht bij een ‘bad bank’. Banken konden daardoor weer kapitaal en financiering aantrekken. Nu gaat het vooral om de enorme hefboom die is toegepast op Europese staatsobligaties. Hoewel daar grote verliezen op mogelijk zijn (zie de Griekse tragedie), vallen de koersdalingen nog mee.

Maar met een hefboom van bijvoorbeeld 50 keer leidt elke 1% daling al tot een halvering van het aangehouden kapitaal. Nu de twijfel over Europese staatsobligaties is toegeslagen, trekken kortgeldverschaffers zich massaal terug. Dit onder aanvoering van de Amerikaanse geldmarktfondsen. De situatie is vergelijkbaar met wat zich in 2008 afspeelde rond gestructureerde producten. Inmiddels is die situatie in de VS grotendeels verwerkt. Naar nu blijkt heeft de Amerikaanse centrale bank daarvoor een bazooka van bijna 8.000 miljard dollar ingezet.

Het ziet er voorlopig niet naar uit dat de ECB dit voorbeeld zal volgen. Ook ik weet niet hoe de grote storm zal aflopen die zich momenteel voltrekt in Europa. Duidelijk is wel dat er in het verleden te veel is geleend en te weinig is gespaard. Daardoor is veel groei naar voren gehaald en gaan we nu mogelijk een lange periode van lage groei tegemoet. Als obligatiebeleggers sluiten wij geen enkel segment uit, maar met bankobligaties zijn we momenteel zeer selectief.

Pas als banken ingrijpend herstructureren kunnen hun obligaties weer interessant worden. Tot die tijd blijft het voor obligatiebeleggers erg oppassen met deze sector en het eurogebied als geheel.