Is Italië het einde van Keynes?

Eén van de bekendste uitspraken in de economie is die van Keynes ‘in the long run we are all dead’. Hoewel deze uitspraak betrekking had op een meer academische discussie over op welke termijn prijzen zich konden aanpassen, wordt hij het meest geplaatst in de discussie hoe om te gaan met een dreigende depressie. Keynes’ recept was om fiscaal en monetair alles te doen wat mogelijk is om de depressie te voorkomen.

Volgens zijn critici is dit een aanpak die uitsluitend op de korte termijn is gericht waarop de repliek van de Keynesianen de befaamde uitspraak was. De belangrijkste tegenhanger van Keynes is Joseph Schumpeter, een briljante Oostenrijkse econoom die onder andere de quote ‘Economic progress, in capitalist society, means turmoil.’ liet optekenen. Schumpeter wist als geen ander dat het kapitalisme zijn beperkingen had en zeker geen recept was voor een mooie rechte groeilijn.

Kapitalisme betekent per definitie hollen en stilstaan. Net als dat blijdschap en verdriet in het leven bij elkaar horen en elkaar versterken (zie wat antie depressiva doet met je flow momenten) zo zijn recessies en groeistuipen allebei nodig voor vooruitgang. Het meest bekend is Schumpeter geworden met de term Creative Destruction en deze twee woorden geven feitelijk de kern nog beter weer. Dankzij de destructieve krachten van een crisis wordt er ruimte gecreëerd voor nieuwe initiatieven en creatieve oplossingen (Creative). Het oude moet echter wel eerst worden afgebroken en opgeruimd (Destruction).

Ergo, de aanpak van de Oostenrijkse School waar Schumpeter de belangrijkste representant van was staat dus haaks op die van Keynes. Laat de markt zijn werk doen versus we moeten de markt corrigeren omdat we anders uit de bocht vliegen. Wat hebben deze economen van doen met de actualiteit van de eurocrisis? Alles! Alle maatregelen die de centrale banken en overheden tot nu toe hebben genomen kunnen direct of indirect worden gelinkt aan het gedachtengoed van Keynes.

Keynes is uitgewerkt
Het redden van de banken in 2008, het stimuleren van de economie met allerlei fiscale maatregelen, het overeind houden van Griekenland en de andere Club Med landen. Alles heeft de afgelopen jaren en maanden in het teken gestaan van het vermijden van de ineenstorting van het financiële systeem. De eerste helft van de crisis was dus duidelijk voor Keynes (1-0 door Obama, assist Bernanke).

We beginnen echter op een punt te komen dat de strategie van Keynes lijkt te zijn uitgewerkt. Nog meer stimuleren? Leidt tot nog meer schulden en dus tot een grotere vertrouwenscrisis. Geld bijdrukken? Helpt onvoldoende want geld is weliswaar bij te drukken, maar vertrouwen niet…Had Schumpeter dan niet misschien toch een punt? Jazeker. Ik ben er van overtuigd dat de controverse tussen Keynes en Schumpeter, misschien wel de belangrijkste tegenstelling binnen de economie, feitelijk een totale non issue is.

Keynes en Schumpeter hadden namelijk allebei gelijk! Keynes op de korte termijn (zeg tot een jaar of twee) en Schumpeter op de langere termijn. En waarschijnlijk wist Keynes dat ook … De val van Berlusconi afgelopen weekend illustreert wat mij betreft dat we nu in de Schumpeter fase zijn aanbeland van de crisis bestrijding. Meer Europese topoverleggen over nog meer EFSF gelden is volslagen zinloos zolang er geen aandacht is voor de destructie van de verrotte elementen in het systeem.

Europees Babylonië
Griekenland krijgt eindelijk een kans om zijn mislukte staatsapparaat te hervormen, Italië krijgt nu hopelijk een premier die zich focust op de potentie waar hij voor is gekozen: de groeipotentie van de Italiaanse economie. De 1-1 is dus gevallen dankzij een eigen doelpunt…

 Welke misstanden volgen? De lijst is behoorlijk lang, maar deze mogen in ieder geval niet ontbreken:
• Het duurzaam maken van de welvaartsstaat door o.a. het koppelen van pensioenleeftijd aan de levensverwachting;
• Het drastisch hervormen van het bankwezen door o.a. alle investment banking activiteiten te scheiden van het traditionele bankbedrijf. Hiermee zal een einde worden gemaakt van het ‘privatize profits, socialize losses’ feest omdat het geld van spaarders, gegarandeerd door de overheid niet meer kan worden vergokt en misbruikt voor allerlei Ponzi structuren;
• Het verbeteren van de concurrentiekracht van de zuidelijke landen door het doorvoeren van hervormingen met name op het gebied van het flexibiliseren van de arbeidsmarkt;
• Het verbeteren van de werking van de interne markt door o.a. het afbreken van de Babylonische gotspe die Europa inmiddels is geworden met 23 officiële talen door het invoeren van het Engels als verplichte taal voor alle communicatie en documentatie.
• …

Keynes stond erom bekend dat hij in discussies altijd aan het langste eind wist te trekken dankzij zijn redenaarstalent, onverwachte manoeuvres en charisma. Zo is het Bretton Woods stelsel voor een groot deel dankzij zijn persoonlijke inspanningen gerealiseerd in een conferentie met meer dan 700 deelnemers! Daarentegen werd de grote depressie door velen als bewijs gezien van Schumpeter’s ongelijk waardoor zijn ster nooit die van Keynes kon benaderen. Zou het gelijk van Schumpeter dit keer wel zegevieren?