Rood, zwart en bitcoin

“Waarde bitcoin op recordhoogte,” zo kopte de NOS vorige woensdag een bericht over de virtuele munt. Het ging over de recordprijs van bijna 8.000 dollar dat op die dag werd bereikt. Opmerkelijk dat de omroepstichting spreekt over waarde.

Die waarde staat namelijk helemaal niet op recordhoogte, maar is natuurlijk nog steeds om en nabij nihil. Dat de koers op een veel hoger niveau staat en ongelimiteerd lijkt door te stijgen, is een heel andere zaak. In dit verband schreef Joost van Kuppeveld in het Financieel Dagblad een mooie column over de vraag of de bitcoinmanie een zeepbel is.

De schrijver tracht die vraag te beantwoorden aan de hand van een tiental criteria die zouden passen bij een financiële zeepbel. Eén van die criteria is bijvoorbeeld het this time is different-argument. Bij een echte zeepbel wordt vaak gesteld dat een nieuwe technologie de reden is dat oude regels niet meer opgaan.

Zeker een zeepbel

De ongekende prijsvorming zou in dat specifieke geval wel degelijk goed verklaarbaar zijn. Een ander belcriterium is dat de hype veel beleggers aantrekt die de boot niet willen missen. Van Kuppeveld constateert dat op de enorme koersexplosie van bitcoin minstens zeven van de tien criteria van toepassing zijn. Zijn conclusie is dat er met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid sprake is van een bitcoinbubbel.

Ik ben het bijna met hem eens. Bijna, want naar mijn idee is er met zekerheid sprake van een zeepbel. Daar zijn de tien criteria die van toepassing zijn bij de bepaling of er sprake is van financieel gebakken lucht niet voor nodig om dat te constateren. Uiteindelijk is er sprake van een zeepbel als de prijs die betaald wordt voor een product de werkelijke waarde (sterk) overstijgt.

Het probleem bij het bepalen van een zeepbel is dat die werkelijke waarde lastig is vast te stellen. De aandelenmarkten bijvoorbeeld stijgen nu al jaren achtereen. Er is sprake van een zeepbel als de actuele prijs van de aandelen (veel) hoger ligt dan de werkelijke waarde. Maar wat is die werkelijke waarde?

Geen munt

De gemiddelde historische koerswinst verhouding van aandelen is circa veertien en met 20 zitten we daar ruim boven. Een bewijs voor een zeepbel in de aandelenmarkt is dit echter nog niet. De koerswinst verhouding kan gerechtvaardigd zijn als de rente lang laag blijft en de bedrijfswinsten flink (blijven) stijgen.

Pas als in het meest gunstige scenario de toekomstige koerswinst verhouding nog steeds ver boven het gemiddelde zou blijven, zou u van een zeepbel kunnen spreken. De tien zeepbelcriteria kunnen zeker behulpzaam zijn bij een uiteindelijk oordeel. Voor de bitcoin is dat allemaal niet nodig. De bitcoin heeft namelijk helemaal geen waarde, precies om de argumenten die in het artikel van Van Kuppeveld worden genoemd.

Zo is bitcoin volgens de definities beslist geen munt en is het ook geen beleggingscategorie met een al dan niet tastbare onderliggende waarde. Dat zijn doorslaggevende argumenten die ik ook al in eerdere columns aangaf. Als er voor een product zonder waarde steeds maar meer betaald wordt, is de conclusie ondubbelzinnig dat er sprake is van een bubbel.

Roulette

Als we de koersvorming van de bitcoin als niet als een zeepbel zouden kunnen karakteriseren, dan is het niet mogelijk ooit nog aan serieuze beleggingscategorieën een dergelijke kwalificatie te geven. Vergeleken met bitcoin zijn zelfs obligaties op het huidige niveau nog een aantrekkelijk geprijsd koopje.

Het blijft een merkwaardig verschijnsel dat cryptocurrency als bitcoin zo enorm in prijs (blijven) stijgen. Toch is het niet helemaal verwonderlijk. In principe is door de digitalisering de munt voor miljarden mensen gemakkelijk toegankelijk. Zelfs als maar een heel klein gedeelte zich niet aan de verleiding kan ontrekken aan dit piramidespel deel te nemen, kan de hausse nog lang aanhouden.

Ik vergelijk de bitcoinmanie met het roulettespel in het casino. De speler kan inzetten op zwart of rood. Valt het balletje op de gekozen kleur, dan verdubbelt de inzet. Is het lot minder gunstig en komt de verkeerde kleur naar voren, dan gaat de hele inleg verloren.

Kleur heeft geen waarde

In het casino kan het voorkomen dat dezelfde kleur vele malen achter elkaar valt. Het lijkt dan of de betreffende kleur een waarde heeft. Immers, u lijkt er veel aan te kunnen verdienen. Tot de andere kleur valt en de hele inzet verdwijnt. Afgezien van het groene vakje op de draaitafel heeft vooraf noch zwart noch rood enige waarde.

Inclusief de groene kleur is de waarde zelfs negatief. In het casino zal een reeks van dezelfde kleur nooit te lang duren. Maar stel de roulette had 1000 vakjes met 999 rood en een zwart. Bij inzet op rood wordt 0,1% verdiend, maar bij het balletje op zwart gaat de hele inzet verloren. Op deze manier kan gedurende een zeer lange tijd de rode reeks worden neergezet.

Een buitenstaander denkt dat hij bijna risicoloos verdient en kent grote waarde toe aan de rode kleur. Tot die ene keer dat de zwarte kleur zegeviert en alle inzet verloren gaat. Ondanks dat vooraf de waarde van een kleur in het roulettespel nihil is, spelen veel mensen met genoegen in het casino.

Niet aan dovemansoren

Ik hoop ook dat deelnemers aan de bitcoinpiramide plezier beleven en hoop van harte dat ze de risico’s van hun riskante spel inzien. Maar ik vrees dat er een moment komt dat de zeepbel uiteenspat en dat bij velen als een onaangename verrassing zal aanvoelen.

De waarschuwing van AFM maandag tegen de risico’s en deelname aan Initial Coin Offerings, is hopelijk niet aan dovemansoren gezegd.