Wat minder nuance mag best, AFM

“Het is voor de belegger moeilijk om eenvoudig inzicht te krijgen in de totale kosten van beleggingsdienstverlening”. Dit is een belangrijke constatering van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) uit een afgelopen vrijdag gepubliceerd rapport over de hoogte en transparantie van de kosten die verbonden zijn aan beleggen. Het is een interessant onderzoek, hoewel de bevindingen, conclusies en aanbevelingen niet verrassend zijn.

Een deel van de kosten, zo stelt de toezichthouder, is gemakkelijk toegankelijk, bijvoorbeeld die van het vermogensbeheer. Deze directe kosten zijn veel beter zichtbaar dan de indirecte, bijvoorbeeld de kosten van beleggingsfondsen die in een portefeuille zijn opgenomen. Deze laatste kosten kunnen een belangrijk deel van het totaal uitmaken. De AFM maakt bij het berekenen van de kosten onderscheid tussen execution only, advies en beheer klanten.

Uitgangspunt is een aantal voorbeeldklanten met verschillend beleggingsgedrag. Uit de berekeningen komt naar voren dat de execution only klant gemiddeld 1,0%-1,3% (afhankelijk van vermogensomvang) per jaar aan kosten kwijt is, terwijl dat voor advies en beheerklanten respectievelijk 1,6%-2,5% en 1,7%-2,0% is. Dat zijn hoge percentages, maar ik ben niet verbaasd.

Af en toe licht ik een beleggingsportefeuille door op de behaalde resultaten en kom ook tot deze kostenpercentages. Opvallend is dat er grote verschillen zijn tussen diverse type van beleggingsbeleid. Bijvoorbeeld: in het beheerconcept is de belegger gemiddeld 1,5% per jaar kwijt als uitsluitend in individuele vermogentitels wordt belegd, terwijl die kosten tegen de 3% aanliggen als een mix van individuele titels en beleggingsfondsen wordt gebruikt.

Dat laatste percentage is zeer hoog en ik vraag mij af of een vermogensbeheerder daar nog toegevoegde waarde voor kan leveren. De vraag stellen is deze eigenlijk beantwoorden. Het is jammer dat de AFM niet aangeeft voor welk soort portefeuille de gevonden kostenpercentages gelden, maar ik heb de indruk dat gekozen is voor een (theoretische) beleggingsmix van aandelen en obligaties.

Gebrekkige kostentransparantie
Ik leid dat mede af uit het bruto jaarrendement van 6,25% dat de AFM een aantal keer verondersteld, wat mij een gemiddelde lijkt tussen dat van aandelen (7,5%) en obligaties (5,0%). Als dat zo is, dan zijn de kosten van portefeuilles met meer aandelen zeer waarschijnlijk nog hoger! Het AFM onderzoek over de kosten en gebrek aan transparantie is zeer welkom en sluit aan bij de basis van mijn analyses naar de kwaliteit, met name op het gebied van de kosten, van indexfondsen en ETF’s.

Deze beleggingsproducten geven in de bijbehorende informatie doorgaans alleen de Total Expense Ratio (TER). Dat zijn de lopende kosten van het fonds waar de transactiekosten niet zijn meegenomen. In mijn ETF analyses ben ik op zoek naar de werkelijke kosten. In het geval van de ETF is dat het verschil tussen de prestatie van het fonds en die van de onderliggende index.

Uit mijn onderzoeken komt naar voren dat de werkelijke kosten veel hoger zijn dan de TER ratio, zoals AFM nu ook voor beleggingsproducten en advies in zijn algemeenheid vaststelt. Gemiddeld kwam ik in mijn onderzoek uit op 0,82% aan werkelijke kosten, terwijl de TER ratio van de door mij bekeken ETF’s op gemiddeld 0,41% lag. De AFM wil naar aanleiding van zijn onderzoek voor de vermogensdienstverlening het concept van totale kosten, de Total Cost of Ownership (TCO), introduceren.

Teveel nuance
Vermogensbeheerders, maar ook aanbieders van beleggingsproducten dienen vooraf aan te geven wat de totale (verwachte) kosten voor de belegger zijn voor het financiële product of de dienstverlening. Een uitstekend initiatief en ik kan niet wachten op het moment dat dit voorstel wordt ingevoerd, het best natuurlijk zonder aanvullende verplichtende regelgeving vanuit de overheid. De financiële sector moet de door AFM toegeworpen handschoen oppakken en dit kostenconcept zo snel mogelijk introduceren.

Het rapport van AFM is duidelijk geschreven. Wel verbazingwekkend zijn de zeer voorzichtige formuleringen die AFM gebruikt in zijn aanbevelingen. Ik citeer: “Deze kosten (depotbank, productaanbieder) staan bij voorkeur in verhouding tot de geleverde dienst(en) en producten”. En daarna: “De berekeningswijze van de kosten schaadt bij voorkeur het belang van de klant niet”.

Hoe is het mogelijk? Wat is dit voor merkwaardig zalvend taalgebruik middels het begrip “bij voorkeur”. Natuurlijk behoort de beleggingsonderneming nooit het belang van de klant te schaden en staan de kosten altijd in verhouding met de geleverde diensten. Het hele document is doorspekt met “bij voorkeur” passages. Kom op AFM, ik ben wars van overbodige regelgeving. Maar ik zie bij voorkeur een sterke, niet voor tweeërlei uitleg vatbare duiding van wat de toezichthouder wel en niet vindt. Zonder softe en verhullende kwalificaties.