AFM haalt de tracker over

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft er de tijd voor genomen. Negen maanden liefst nam het onderzoek naar indextrackers in beslag. Het resultaat is een rapport van amper 12 pagina’s. Dat lijkt een mager resultaat, maar de AFM heeft ons niet willen vermoeien met allerlei onderliggende theoretische exercities.

In een bondig en helder rapport heeft de toezichthouder alleen de hoofdlijnen en de conclusies van het onderzoek met ons willen delen. Volgens de AFM zijn veel indextrackers (ETF's) complex. Eigenlijk valt alleen de fysieke ETF zonder securities lending in de categorie simpel. Het gaat dan om een tracker die alle onderliggende elementen van een index koopt, en op de meest passieve manier die index tracht te volgen.

In feite zijn er maar weinig ETF’s die aan dat criterium van simpelheid voldoen. In mijn reguliere onderzoeken naar ETF’s voldeed alleen de AEX Think Capital tracker aan dit criterium. Veel fysieke trackers trachten inkomsten te verhogen via securities lending, waarbij volgens AFM een (soms groot) deel van de opbrengsten niet ten goede komt aan de ETF belegger.

Informatievoorziening matig
Ook de methode van sampling, waarbij niet alle indexonderdelen maar een representatief gedeelte wordt aangeschaft, maakt een fysieke ETF al gauw complex. Het spreekt vanzelf dat de synthetische tracker, waarbij de index wordt gevolgd via een constructie met derivaten (swaps), al helemaal als ingewikkeld wordt beschouwd. De belegger moet immers weten wie de tegenpartij is, wat het onderpand is en hoe groot de afwijkingen zijn ten opzichte van de te volgen index.

Tot slot zijn er trackers die eigenlijk die naam niet verdienen, zoals short- (inverse) of hefboomtrackers. Misschien nog wel belangrijker dan de constructie van het product, is de kwaliteit van de informatievoorziening. Die laat nogal te wensen over, volgens AFM. “Niet volledig”, “moeilijk vindbaar”, zijn enkele kwalificaties. Ook informatie over de onderliggende index is niet altijd beschikbaar en voldoende.

Datzelfde geldt voor de kosten. AFM noemt geen namen van de partijen die goede dan wel slecht informatie geven. Ik doe dat natuurlijk wel. In mijn ETF-onderzoeken komt naar voren dat Blackrock met zijn iShares verreweg de beste, meest volledige informatie geeft. Ook Think Capital krijgt wat mij betreft een dikke voldoende, al is er een aantal punten, met name betreffende koersinformatie en performance, dat verbetering behoeft.

Werkelijke kosten
De andere partijen scoorden minder goed, waarbij vooral Lyxor nog een flinke slag moeten maken de informatie te verbeteren. Aardig is dat AFM aangeeft dat de uitgevers van ETF’s meer duidelijkheid moeten geven over de prestatie van de tracker ten opzichte van de onderliggende index. Er wordt door marktpartijen informatie gegeven over tracking errors en er wordt gerefereerd aan kosten, die volgens AFM vaak niet volledig zijn.

De belegger heeft er veel meer aan precies te weten wat de prestatie is van de ETF ten opzichte van de benchmark. Op dit punt laten de uitgevers het afweten. Laat dat nu precies de methode zijn die ik hanteer om de 'werkelijke kosten' van de ETF te meten. In mijn onderzoeken komt het beeld naar voren dat de behaalde ETF resultaten meer afwijken van de index dan op grond van de kosten verwacht mag worden verwacht.

Terecht dus dat de AFM de marktpartijen er op aanspreekt duidelijker informatie over de werkelijke prestatie van de ETF te geven. En voor mij een stimulans de methode van ETF analyse voort te zetten.

Een gruwel
Tot slot een zwak punt in het AFM verhaal. De toezichthouder wijst ons op de verschillende soorten ETF’s, waarvan er velen complex zijn. Terecht. Maar de conclusie dat de meeste van deze ETF’s alleen via een adviseur verkocht mogen worden, is mij een gruwel. Dit is echt de verkeerde weg en ontneemt de belegger het recht zijn eigen keuzes te maken.

De meeste problemen met beleggingsproducten zijn ontstaan doordat de adviseur zijn klant onjuist of onvolledig heeft geadviseerd. Bovendien, waar stopt deze verbodsbepaling? Bedrijven als Philips of Royal Dutch Shell zijn uitermate complex. Mogen beleggers in de toekomst dan ook niet meer in de aandelen van deze ondernemingen beleggen?

We moeten toe naar een markt waarin de belegger goed gekwalificeerd en geïnformeerd is en waarbij de uitgevende instelling verplicht is alle informatie transparant en volledig te ontsluiten. Laat de AFM zich vooral daar op richten, en niet paternalistisch bepalen wat wij, beleggers, wel of niet mogen kopen.