“Slecht ESG-beleid wordt een liability”

Al sinds 1995 ijvert de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) voor een duurzame invulling van beleggingsportefeuilles. Dat was lang een eenzame strijd, maar duurzaamheid lijkt definitief het tij mee te hebben. Toch is er nog veel meer winst te behalen en moeten bedrijven - en beleggers - nog veel stappen zetten, vindt directeur Giuseppe van der Helm.

Dat moet een prettig gevoel zijn: van moeizaam geaccepteerd nicheproduct is duurzaam beleggen inmiddels mainstream geworden in grote delen van de beleggingswereld. Zit het zendingswerk erop?

“Nee, dat nog niet. Er zijn koplopers en achterblijvers. En de afstand daartussen wordt groter. We moeten ons nog flink inspannen om te zorgen dat we iedereen meekrijgen. Met name institutionele beleggers hebben tegenwoordig gelukkig veel oog voor duurzaamheid. Pensioenfondsen zijn onze meest logische bondgenoot, omdat ze in hun beleggingsbeleid al met de lange termijn bezig zijn. Ze zijn zich door hun rol ook veel meer bewust van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.”

Gaat de particulier die stap ook nog eens maken?

“Dat gaat minder snel. Een SRI-onderzoek van Eurosif laat zien dat bijna de helft van al het belegd vermogen in Europa al verantwoord wordt belegd. Door instituten. In retail is dat in Nederland misschien 5%. Er is nu eenmaal veel meer beweging bij instituten dan in de particuliere markt. En dat is ook goed, want als pensioenfondsen voor duurzaamheid gaan, gaan de assetmanagers mee en komt ook de regelgever in beweging.”

Heeft dat gebrek aan acceptatie door eindbeleggers te maken met het moeilijk uit te roeien idee dat duurzaamheid ten koste gaat van rendement?

“Je komt nog te vaak die houding tegen van: ‘het kost alleen maar geld’. Dat soort rare achterhaalde noties blijven hardnekkig rondzingen, ook bij beleggingsadviseurs. Toch gaan we er langzaam naartoe dat adviseurs het moeten gaan meenemen in hun advisering. De grootbanken zetten daar bijvoorbeeld stappen in.”

Mogen we ook verder gaan: duurzaam beleggen levert op den duur hógere rendementen op?

“Dat is natuurlijk de heilige graal: dat duurzaam beleggen ook daadwerkelijk een rendementsdriver kan zijn. Als je alle onderzoeken op een rijtje zet, dan is de meest conservatieve conclusie die je kunt trekken dat het in ieder geval niet slécht is voor je rendement. En heel veel onderzoeken laten zien dat het op termijn zelfs beter is.”

Waar komt dat door?

“Financiële waarde en maatschappelijke waarde staan niet los van elkaar. Tweederde van de waarde van bedrijven is vaak immaterieel. Veel van die niet-tastbare waarde heeft te maken met reputatie. Die reputatie kun je beschadigen door op ESG-gebied slecht te presteren. Als je dat negeert neem je risico’s. In de toekomst zullen klanten zeggen: heb je goed op dit geld gepast? Je wist hiervan en hebt er niks mee gedaan! Het zal me niet verbazen als we daar nog class action suits over gaan krijgen. Stel dat je CO2-uitstoot heel hoog is ten opzichte van je concurrenten. Vandaag of morgen wordt dat een keer belast. Dan heb je ineens een enorm probleem. Hetzelfde geldt voor grootverbruikers van drinkwater of bedrijven die hun afvalverwerking niet op orde hebben. Slecht ESG-beleid wordt een liability.”

APG heeft zich onlangs openlijk gekeerd tegen Shell-boringen in Alaska. Is dat een voorbode van die ontwikkeling?

“Ik kan me er wel in vinden wat APG doet. Ze zijn aan het engagen. Veel bedrijven gaan daar trouwens vrij goed mee om. Maar Shell niet. Daar vinden we heel weinig oor voor duurzaamheid. Ik verwacht echt niet dat Shell morgen een volledig duurzaam bedrijf wordt, maar ze moeten wel een plan hebben. Shell heeft de scenarioplanning zo’n beetje uitgevonden, maar de switch naar renewable energy gaat zoveel sneller dan Shell nu handelt. Ze kunnen wel zeggen dat ze er naar kijken, maar hándel er dan ook naar. Als je zoveel researchcapaciteit hebt als Shell, zet die dan ook in om de maatschappij te verbeteren en zoveel mogelijk voor je aandeelhouders te verdienen.”

Toch zie ik een groot Nederlands pensioenfonds als APG niet snel uit de Koninklijke Shell stappen…

“Nou, ik verwacht van APG wel dat zij gesprekken hebben met dit soort bedrijven. En als het bedrijf totaal niet luistert dan zullen ze ook moeten kunnen uitstappen. Bij Wal-Mart hebben ze dat al gedaan. Sommige pensioenfondsen zullen daar radicaler keuzes in maken. APG is groot en zal niet zomaar volledig uit fossiele brandstof stappen. Wat ze wel goed doen is bijvoorbeeld het plan dat ze onlangs lanceerden: dat je als deelnemer kunt gaan opteren voor een groen pensioen. Dan kun je een persoonlijke keus maken om je pensioen niet in fossiele brandstoffen te beleggen.”

Kortom, een ‘oud’ energiebedrijf als Shell zou zich nu zorgen moeten maken?

“Ja, want we hebben het dan nog niet eens over de carbon bubble-discussie. Vroeger hadden mensen het over Peak Oil; het moment dat de maximale productie van olie zou zijn bereikt. Maar sinds de komst van schalie is dat veranderd. We kunnen veel langer vooruit met de olie in de grond. Nu is het niet de eindigheid van de voorraad, maar de regelgeving die de grenzen gaat bepalen, vanwege de beperking van CO2-emissies door de klimaatdoelstellingen. Dat betekent dat voorraden in de grond anders gewaardeerd zullen moeten worden. Investeerders gaan daar last van krijgen. Het IMF en de Wereldbank waarschuwen al voor deze stranded assets. Als ik een grote belegger was zou ik daar heel snel een werkgroep op zetten."

Waardering van niet-financële criteria is één van de moeilijkste onderdelen van ESG- beleggen. Is er verbetering te verwachten op dat gebied?

“Het ontwikkelen van het huidige boekhoudsysteem kostte ook meer dan honderd jaar, dus het zal ook tijd kosten voor we een goede meetmethode hebben gevonden om de impact van sociaal beleid te bepalen. Soms moet je gewoon ergens beginnen. ASN Bank heeft nu als doel gesteld om in 2030 helemaal klimaatneutraal te beleggen. Dus als je alle investeringen bij elkaar optelt is de CO2-uitstoot van alles per saldo nul. Hoe je dat precies moet aanpakken en meten is nog verre van helder. Maar soms heb je wat lef nodig en moet je het gewoon maar aankondigen. Ik durf te wedden dat het ze eerder dan 2030 gaat lukken.”

Iets anders waar moeilijk inzicht in te krijgen is, is wat het duurzame beleid van grote beleggers in de praktijk eigenlijk voorstelt. Er zijn veel manieren om invulling te geven aan ESG, maar hoe krijg je daar als belegger inzicht in?

“Wij dragen daar een steentje aan bij door benchmarks op te stellen. Voor pensioenfondsen en voor verzekeraars. ESG-integratie kan heel simpel, door niet in munitie of wapens te beleggen. Maar je kunt ook verder gaan en aan best-in-class-selectie doen, of impact van beleggingen meten. Duurzame fondsen kun je ook classificeren op die manier. Wij proberen een rol te spelen in die informatievoorziening. Dat bedenken we niet vanuit ons kantoor in Utrecht. We gaan uit van internationale normen, denk aan de universele mensenrechten van de VN en OESO-richtlijnen. Wij denken daarover mee in een grote coalitie met internationale investeerders. Wij zijn daarin de enige niet-Angelsaksische partij aan tafel. Het mooie van die benchmarks is dat niemand graag onderaan bungelt in zo’n overzicht.”

Nee, tenzij je er helemaal niet mee bezig bent, natuurlijk.

“Dat kun je anno 2015 eigenlijk niet meer verantwoorden. In 2050 zijn we met tien miljard mensen op de wereld. Op de lagere school leerde ik dat er vier miljard mensen waren. Dat is dus meer dan verdubbeld. Al die mensen hebben waarschijnlijk een hogere levensstandaard en allemaal hebben ze behoefte aan energie, drinkwater en eten. Aan voedsel moeten we de komende jaren net zoveel gaan produceren als we de laatste vijfduizend jaar bij elkaar hebben geproduceerd. Dat kan alleen als we duurzame methodes vinden om met onze resources om te gaan. Investeerders zijn daar heel belangrijk in. Willen ze voorop lopen? Of gaan ze aan de kar hangen omdat ze alleen maar hogere kwartaalwinsten willen zien? Wij zoeken bedrijven met die langetermijnblik. Ik sprak laatst een CEO die zei: ‘Ik heb net mijn bonus verspeeld. Ik heb een investering gedaan die goed is voor het bedrijf, maar die zich pas over twee jaar gaat terugbetalen. En mijn bonus wordt dit jaar berekend.’ Die houding is veel meer nodig.”

Wat ontbreekt er nu nog aan het aanbod voor beleggers die aan duurzaamheid willen doen?

“Er kan meer helderheid komen over de duurzaamheidsprofielen van fondsen. Je zou de mate van duurzaamheid beter moeten kunnen classificeren. Wat een bepaald fonds nou eigenlijk wil bereiken, die verduidelijwking is er vaak nog niet. Waar het ook nog aan schort is vaak het simpele besef bij beleggende charitatieve instellingen wat ze eigenlijk aan het doen zijn. Ik kom nog regelmatig stichtingen tegen die lijnrecht tegen hun eigen doelstellingen in beleggen. Ze beheren dat geld simpelweg om het zo goed mogelijk te laten renderen, een andere overweging maken ze niet. Het hele besef dat je in je beleggingen ook je maatschappelijke overtuigingen kunt integreren ontbreekt soms nog volledig.”

Dit interview is eerder gepubliceerd in de Special Duurzaam Beleggen in IEXProfs magazine nummer 29, 2015.