Abenomics loopt alweer vast

Abenomics is aan het vastlopen omdat de 'derde pijl' van het hervormingsprogramma van de Japanse premier Shinzo Abe, structurele hervormingen van de economie, niet loskomt van de boog. Sinds zijn aantreden in 2012 probeert Abe de deflatie waarmee Japan al jaren worstelt, om te buigen in inflatie. Dat lukt nauwelijks. De reële netto lonen stegen het afgelopen jaar met 0,7%. Mogelijk gaat al in juli de monetaire geldkraan nog verder open. 

Dat voorspelt Léon Cornelissen, chef-econoom van Robeco, in een Monthly Outlook over Japan. Abes eerste twee pijlen – de geldpers en overheidsinvesteringen – troffen snel doel. De yen devalueerde, waardoor de Japanse export werd aangejaagd, en de Japanners gingen meer consumeren. Maar dat was the easy part. De ware test, wist iedereen, was of het Abe zou lukken de zwaar dichtgetimmerde Japanse economie open te breken. 

Nee, luidt vooralsnog het antwoord. Het veegste teken was de recente mislukking van de onderhandelingen over de toetreding van Japan tot het Trans-Pacific Partnership, een vrijhandelsverbond tussen de VS en elf andere staten die grenzen aan de Stille Oceaan. Japan hield vast aan importheffingen voor landbouwproducten ter bescherming van zijn eigen boeren. Voor de VS was dat een breekpunt: Amerikaanse boeren hebben daar last van. 

Abenomics zit in de houdgreep van boeren en andere lobbies
"Dit falen is symptomatisch voor het blijven steken van de 'derde pijl' van Abenomics," schrijft Cornelissen. Boeren en andere groepen met deelbelangen houden de Japanse politiek al vele decennia in een houdgreep. Het doorbreken van die patstelling zal veel tijd kosten. "Je zou kunnen volhouden dat de derde pijl een kwestie van lange adem is," vervolgt Cornelissen. "Maar zonder echte hervormingen zal de wereld verdere devaluatie van de yen niet accepteren." 

Daaronder verstaat hij onder meer de hervorming van het belastingstelsel, de arbeidsmarkt en de corporate governance bij Japanse bedrijven. Ook de immigratie en het aantal werkende vrouwen moet dringend omhoog. Maar op al deze terreinen heeft de regering-Abe nog nauwelijks maatregelen aangekondigd, laat staan uitgevoerd. Vooral daarom blijft de yen nu steken op 102 dollar en is de Nikkei-beursindex dit jaar al met 8% gedaald. 

Even was Abenomics succesvol in het aanjagen van inflatie en van de inflatieverwachtingen. Maar die twee verdampen alweer. In april ging de Japanse BTW omhoog van 5 naar 8% – niet bepaald een groeiprikkel. Het IMF heeft zijn groeiverwachting voor 2014 voor de Japanse economie in april verlaagd van 1,7 naar 1,4%. Zelfs de Bank of Japan heeft dat gedaan: van de 1,4% in januari, voor het begrotingsjaar tot maart 2015, naar 1,1% in april.