Vier zwarte zwanen voor de komende tien jaar

Een belegger die eind jaren 60/begin jaren 70 een lijst met de mogelijke zwarte zwanen voor de economie en de financiële markten samen wilde stellen, had de loskoppeling van de dollar van goud (deze week 51 jaar geleden) of renteverhogingen door de Fed naar circa 20% zeer waarschijnlijk niet opgenomen.

Maar dat is wel gebeurd. En dat het niet te voorzien was, is kenmerkend voor een zwarte zwaan. Dat neemt niet weg dat het interessant is om te proberen zo’n zwarte-zwanen-lijst samen te stellen.

Wat zijn de komende jaren mogelijke grote gebeurtenissen die voor beleggers belangrijk zijn? 

1. Het uiteenvallen van de euro
   Wellicht raar hierover te schrijven nu de eurozone vanaf 1 januari 2023 het twintigste lid - Kroatië- zal verwelkomen. Als ik zie hoe de ECB reageert op veel te hoge inflatie en hoe innovatief de bank is in het manipuleren van de kapitaalmarkten om de zwakke eurolanden te beschermen tegen stijgende rentes, dan houd ik er rekening mee dat er landen zijn die vroeg of laat geen zin meer hebben in de euro. De structureel te hoge inflatie maakt de economie en de samenleving instabiel.
   
   
2. Chinese inval in Taiwan
   Beijing streeft al heel lang naar hereniging met het volgens China afvallige eiland en sluit een militaire aanpak niet uit. Later dit jaar laat president Xi Jinping zich voor een derde termijn benoemen, waardoor hij tot diep in de tweede helft van dit decennium het land zal leiden. Ik heb heel sterk de indruk dat de man voor zichzelf een prominente plaats in de Chinese geschiedenisboeken wil veiligstellen.
   
   Een betere manier dat voor elkaar te krijgen dan Taiwan inlijven, is haast niet denkbaar. Met de grote uitdagingen die de Chinese economie de komende jaren te wachten staan (demografie, minder globalisering, spanningen met het Westen omdat Europa en de VS China als een concurrent en gevaar zien) zal de economische groei verder afkoelen en daardoor zal de kans op sociale onrust toenemen. Een inval op Taiwan zou een welkome afleiding zijn. Zo’n crisis zou zeker niet voor het eerst door machthebbers als uitweg gekozen worden.
   
   “Het eerste wondermiddel in de ogen van een slecht beheerde natie is inflatie, het tweede een oorlog," aldus de Amerikaanse schrijver Ernest Hemingway. Met het Westen verzwakt door onder meer hoge en stijgende staatsschulden, zou een Chinese inval op Taiwan ergens in de komende jaren ook qua timing goed uitkomen.
   
   
3. Schuldenval van het Westen
   Als het schuldenniveau te hoog wordt, dan werkt het verder opvoeren van schulden averechts. De Bank voor Internationale Betalingen muntte ooit de term voor die situatie: schuldenval. Schuld is namelijk niet immuun voor de wet van afnemende meeropbrengsten, een van de belangrijke concepten in de economische wetenschap. Die wet zegt dat het toevoegen van een extra eenheid productiemiddel in eerste instantie de productie meer dan evenredig aanjaagt, maar na enige tijd minder dan evenredig opstuwt en zelfs kan verlagen.
   
   Onlangs stelde ook het IMF dat schulden best wel een probleem kunnen worden. Het Fonds waarschuwt dat "gegeven de hoge schuldenniveaus, een verdere stijging ervan averechtse gevolgen voor economische groei kan hebben in de komende jaren".
   
   Die conclusie trokken de onderzoekers op basis van een onderzoek naar 190 landen in de periode tussen 1970 en 2019. Toename van schulden leidde vrijwel altijd tot lagere groei in een later stadium. Er is weinig tot niets dat erop wijst dat het Westen de hoge en stijgende schulden wil aanpakken. Sterker, men probeert met man en macht de economisch-financiële omgeving zodanig te veranderen dat de schuldenopbouw gewoon door kan gaan.
   
   
4. Digitale euro's en dollars
   Die vorm van geld zou volkomen logisch zijn in de evolutie van het geldsysteem. Maar invoering zou, als ik naar de plannen en onderbouwing van de centrale banken kijk, vooral gedreven zijn door de wens het failliete monetaire beleid toch te blijven faciliteren. Ik doel dan op op de wens behoorlijk negatieve rentes structureel mogelijk te maken.
   
   In dat licht verwijs ik de liefhebber graag naar mijn boek "Keerpunt 1971". Daarin beschrijf ik waarom het monetaire beleid zoals we dat kennen sinds 1971 de facto failliet is,  maar ook welke uitdagingen China te wachten staan, waarom de ECB (en de Fed) de zeer hoge inflatie anno 2022 nauwelijks kunnen aanpakken, en veel meer. Het heeft alles te maken met het besluit van president Richard Nixon om de dollar los te koppelen van goud. Dat heeft het Westen na 50 jaar behoorlijk zwakker gemaakt.
   
   Over het verzwakte Westen gesproken: als ik de oplopende tegenstellingen en algehele economische situatie in de VS in ogenschouw neem, dan zou de terugkeer van Donald Trump als president in 2024 helemaal niet vreemd zijn. Waar ik dan niet raar van zou opkijken, is als er een schisma tussen Europa en de VS ontstaat - iets wat de kans op een Chinese invasie op Taiwan eerder groter dan kleiner zal maken.

Nog meer zwarte zwanen

Gezien de situatie in de VS en de spanningen tussen de Democraten en de Republikeinen, zijn daar nogal wat zwarte zwanen te bedenken. Natuurlijk, alle genoemde zaken vallen in de categorie slecht nieuws. Maar er is ook goed nieuws. Eind jaren 60/begin jaren 70 kon bijvoorbeeld niemand vermoeden dat het internet zo groot zou worden.

In 1971 werd het allereerste e-mailtje verstuurd, werd de eerste microchip aan de man gebracht en zag de voorloper van de USB-stick het daglicht. Het IT-tijdperk ging van start, met alle positieve gevolgen van dien voor de economie en onze maatschappij.

In 1978 ging China meedoen met de wereldeconomie, waarmee wat we globalisering noemen is begonnen. Begin jaren 70 was dat nauwelijks voor te stellen. In de komende jaren zijn ook dat soort ontwikkelingen te bedenken. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de mogelijkheid dat, net als in 1971, ergens in de komende jaren allerlei nieuwe technologieën en toepassingen ervan, van 5G tot 6G, hun intrede doen.

Oplossing schuldprobleem

Dat zou de productiviteit een boost geven. Dat is geen ijdele hoop. In mijn boek omschrijf ik onder meer eerdere voorbeelden van zo’n ommekeer en vooral de kenmerken van de aanloopperiode daarnaartoe. Wat we sinds 2008 meemaken in de wereld vertoont heel veel overeenkomsten met de eerdere voorbodes van betere tijden!

Wat ook kan gebeuren, is dat de EU een echte interne markt voor diensten krijgt. Nu hebben we dat in de Unie voor goederen, maar nauwelijks voor diensten. De dienstensector maakt echter het leeuwendeel uit van onze economieën.

Als de EU een echte interne markt voor diensten zou krijgen, zou dat naar schatting een economische impuls van zo’n 2 procentpunt van het bbp per jaar geven. Elk jaar. Zo’n economische impuls zou behoorlijk bijdragen aan het oplossen van het schuldprobleem.

Hoge nood

Immers, bij een aanmerkelijk hogere economische groei, zouden overheidsinkomsten hoger en uitgaven lager uitvallen met als gevolg dat de staatsschulden, uitgedrukt als percentage van het bbp, zouden dalen.

Een echte interne markt voor diensten is controversieel in veel lidstaten. Het zou niettemin niet verbazen als de EU die stap in dit decennium zou zetten. Het zou niet verbazen omdat Europa in het verleden ook zulke grote stappen heeft gezet, en altijd als de nood hoog was, in tijden van grote crises op het continent.

Geen van de genoemde zwarte zwanen zijn voorspellingen. Het zijn zaken die deze macro-econoom bedacht terwijl hij wandelde door de Bosnische bergen, zijn jeugdstappen terugzoekend, en over onder meer economische zaken en de toekomst nadacht. Wat er ook gebeurt, het is zeker dat we een spannend decennium zullen beleven.